Tenten

Tenten behoren tot de vroegste woningen. Nomadische volken construeerden ze 35.000 jaar geleden al van takken en dierenvachten of gevlochten grasmatten. Later diende ook gevilt of geweven textiel als tentdoek. Nog steeds zijn er (half)nomadische volken die in tenten wonen, maar we kennen ze ook als tijdelijke structuren voor circus- en theatervoorstellingen, als onderdak voor soldaten en vluchtelingen en zomerverblijf op de camping. In de actuele textiele architectuur keren zowel variaties van basisvormen als ook constructieprincipes van tenten terug. Hierbij wordt gebruik gemaakt van innovatieve materialen en technieken.

Het woord tent is afgeleid van het Latijnse tendere, dat spannen betekent. Een tent bestaat uit een skelet van aan elkaar verbonden stokken en een flexibele, vaak textiele huid die middels banden wordt gefixeerd of gespannen. Tenten zijn een voorbeeld van constructief slim, materiaal besparend en klimatologisch efficiënt bouwen.

Er zijn drie traditionele tentvormen die verspreiding vinden van Noord-Afrika en Centraal-Azië tot Noord-Amerika, de tipi, de bedoeinentent en de yurt. Architect Berthold Burkhardt heeft drie tentmodellen gemaakt en aan ons uitgeleend. Ze zijn te zien in de tentoonstelling.

Op de Designing Buildings Wiki staat een artikel over de geschiedenis van bouwen met textiel: http://www.designingbuildings.co.uk/wiki/The_history_of_fabric_structures

Tipi

De tipi is een kegelvormige tent van de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika en Canada (prairie-indianen). Verwante vormen komen ook voor in Siberië en Lapland. Het tentdoek – vaak bizonhuiden of katoen – wordt om drie of vier houten polen vastgezet die in kegelvorm zijn opgesteld.

In de V.S. zijn veel musea die tipi’s bewaren, zoals het National Museum of the American Indian, het Brooklyn museum en lokale musea die zorg dragen voor het erfgoed van Native Americans.

Op Noord-Amerikaanse tipi’s werden vaak verhalen uit de orale traditie weergegeven, zoals op een Lakota tipi uit de collectie van het National Museum of the Native Indian uit 1890-1910. De hoofdrolspelers uit die verhalen heetten: Gray Eagle, Red Bear, West Bear and Kills Ten Enemies. Lees hier meer over deze tipi. Op de Canadese Encyclopedie vind je het uitgebreide artikel Architectural History: Early First Nations (de oorspronkelijke bewoners van Amerika worden First nations genoemd)

Bedoeïenentent

 De bedoeïenentent wordt ook ’zwarte tent’ genoemd, vanwege het zwarte geitenhaar dat als basis dient voor het tentdoek. De stof wordt losjes geweven, de stroken aan elkaar genaaid en het doek met touwen gespannen over drie verschillend hoge polen in het midden, zodat een schuin aflopend dak ontstaat. Dit tenttype is bekend van Noord-Afrika tot aan India. Kristina Ambrosch heeft een film gemaakt over het maken van een zwarte tent bij de Yoruk nomaden in West Turkije.

Joert

De joert is de traditionele behuizing van nomaden van Turkije tot Mongolië. Ze bestaat uit een ronde, houten constructie met een koepelvormig dak en gevilte doeken van schapenhaar als bedekking. De Karakalpaks, Turkse sprekende nomaden die in de buurt van de Aral zee in Oezbekistan leven, woonden in yurts. De Britse (amateur)onderzoekers David en Sue Richardson hebben op hun website veel informatie verzameld over dit volk.

Kamperen

Kamperen als vorm van recreatie start eind 19e eeuw. De Engelse kleermaker Thomas Holding ontwerpt een kleine tent. Het toerisme komt dan net op gang in Engeland, want de middenklasse heeft meer geld te besteden. Met hun koffertje op de fiets gebonden rijden ze van hotel naar hotel. Die hotels raken zo overspoeld met toeristen dat er een alternatief verzonnen moet worden, de tent.

Ook in Nederland ontstaat er een kampeercultuur aan het begin van de 20e eeuw. Als de V&D in de jaren 1950 besluit goedkope tentjes te verkopen is er geen houden meer aan: kamperen wordt mainstream. Kijk en lees meer over de geschiedenis van het kamperen bij Andere tijden van de VPRO.

De recreatietent bestaat inmiddels in vele vormen, waarin de basisvormen tipi, zwarte tent en yurt soms nog maar met moeite te herkennen zijn. Maar 'echte' Nederlandse kampeerders kamperen in een De Waard.

Als je het een beetje extremer wil, slaap dan op een Portaledge:

Op de design website Design Boom zijn mooie voorbeelden van moderne tenten te vinden: http://www.designboom.com/tag/tents/

Een klein, mooi boekje over tenten in het Engels is Simple shelters, in te zien in de bibliotheek van het TextielMuseum en te koop via boekhandel of Internet.

Jantiene van Elk

Afbeeldingen via https://commons.wikimedia.org/ en de websites van uitgevers.